Przez efektywność energetyczną budynku należy rozumieć stopień przygotowania budynku do zapewnienia komfortu jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem przy jednoczesnym możliwie najniższym zużyciu energii przez ten budynek. Ocena efektywności energetycznej jest to ocena zbioru właściwości budynku mających wpływ na zużycie przez ten budynek energii niezbędnej do jego użytkowania, obejmująca m.in. ocenę izolacyjności cieplnej przegród budynku oraz sprawności zastosowanych w nim instalacji i urządzeń. Oceny energetycznej budynku dokonuje się w postaci świadectwa charakterystyki energetycznej. Charakterystyka energetyczna jest to zbiór danych i wskaźników energetycznych budynku lub części budynku, określających całkowite zapotrzebowanie na energię niezbędną do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem.

Wymagania techniczno-budowlane dotyczące charakterystyki energetycznej budynków

Wymagania minimalne w zakresie efektywności energetycznej budynków, które są projektowane,  budowane albo przebudowywane określone zostały w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - tzw. rozporządzenie WT - https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001225.

Wymagania minimalne zostały sformułowane poprzez określenie dopuszczalnych parametrów związanych z  zapotrzebowaniem na energię oraz izolacyjnością cieplną przegród, w następujący sposób:

• obliczeniowa wartość wskaźnika określającego roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną (EP) do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynku użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnego, gospodarczego i magazynowego - również do oświetlenia wbudowanego, powinna być mniejsza od wartości granicznej określonej w rozporządzeniu WT,
• przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku powinny odpowiadać przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej określonym w rozporządzeniu WT.

Wymagania minimalne uznaje się za spełnione dla budynku podlegającego przebudowie, jeżeli przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku podlegające przebudowie odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej.

Wymagania dotyczące energooszczędności zostały określone w 2014 roku z perspektywą sukcesywnego ich zaostrzania do roku 2020. Takie rozwiązanie pozwoliło na płynne dojście do docelowego standardu energooszczędności budynków, zgodnie z którym od 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki powinny być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii (ang. nZEB).

Przykładowo maksymalny dopuszczalny wskaźnik EP dla budynku jednorodzinnego obecnie wynosi 70 kWh/(m²·rok), a w okresie od 1 stycznia 2017 r do 30 grudnia 2020 wynosił 95 kWh/(m²·rok). Współczynnik przenikania ciepła ściany zewnętrznej obecnie wynosi 0,20 W/(m²·K), a w okresie od 1 stycznia 2017 r do 30 grudnia 2020 wynosił 0,23 W/(m²·K).

Materiały:

Cząstkowe wartości wskaźnika EP na potrzeby ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody:

https://www.gov.pl/attachment/b7ab4650-5535-4cc5-8110-62e2c7dbde2c

Współczynnik przenikania ciepła UC(max):

https://www.gov.pl/attachment/29f3233a-4a92-4aec-ba11-3506d15d9cca

Świadectwo charakterystyki energetycznej to dokument, który określa wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb energetycznych związanych z użytkowaniem budynku lub części budynku, czyli energii na potrzeby ogrzewania i wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia, a w przypadku budynków niemieszkalnych również oświetlenia. Obowiązek posiadania w określonych sytuacjach świadectwa charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku wynika z prawa europejskiego. Celem wprowadzenia obowiązku sporządzania świadectw jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie i zwiększanie świadomości społecznej w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budynkach. Dzięki informacjom zawartym w świadectwie właściciel, najemca lub użytkownik budynku może określić orientacyjne roczne zapotrzebowanie na energię, a tym samym koszt utrzymania związany ze zużyciem energii.
Zasady sporządzania i przekazywania świadectw charakterystyki energetycznej budynków zostały określone w ustawie z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków.

Kiedy wymagane jest świadectwo charakterystyki energetycznej?

Świadectwo trzeba przekazać nabywcy lub najemcy w momencie gdy budynek, część budynku lub lokal będzie:

• zbywany na podstawie umowy sprzedaży, lub
• zbywany na podstawie umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub
• wynajęty.

Oznacza to, że świadectwo sporządza się w celu przekazania go najemcy lub kupującemu, a więc przy okazji najmu lub sprzedaży budynku lub części budynku.
Świadectwo należy  również sporządzić dla budynków, w których całkowita powierzchnia użytkowa powyżej 250 m² jest zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej i w których dokonywana jest obsługa interesantów. Obowiązek sporządzenia i zamieszczenia takiego świadectwa w wyraźnie widocznym miejscu ma na celu zapewnienie wzorcowej roli organów administracji publicznej, organów wymiaru sprawiedliwości oraz prokuratury w zakresie zapewnienia stosowania i promowania rozwiązań energooszczędnych w budynkach zajmowanych przez te organy.

Sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej zleca:

• właściciel lub zarządca budynku (w przypadku sprzedaży lub najmu),
• osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (w przypadku zbycia tego prawa),
• najemca (w przypadku, o którym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy).

Zobowiązane osoby (wymienione powyżej) przekazują świadectwo nabywcy albo najemcy. W przypadku niewywiązania się z tego obowiązku, nabywcy lub najemcy przysługuje prawo do wykonania świadectwa na koszt zobowiązanej osoby. Nabywca albo najemca nie mogą zrzec się prawa do otrzymania świadectwa.

W skład dokumentacji projektowej budynku wchodzi projektowana charakterystyka energetyczna budynku, która zawiera zestawienie planowanych rozwiązań z wymaganiami minimalnymi, jakie musi spełnić dany budynek, określonymi w przepisach techniczno-budowlanych. Zestawienie to dotyczy przede wszystkim izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych oraz wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną.

Za zapewnienie spełnienia minimalnych wymagań odpowiada projektant na etapie projektowania budynku, a następnie kierownik budowy na etapie jego realizacji. Zarówno projektant jak i kierownik budowy są zobligowani do tego, aby przy projektowaniu oraz budowie brać pod uwagę przepisy techniczno-budowlane. Przepisy techniczno-budowlane stosuje się zawsze w przypadku nowo wznoszonych budynków, a w przypadku istniejących wówczas, gdy podlegają one między innymi przebudowie. Stąd nie powinno być wątpliwości, że w przypadku budynków wznoszonych, brak świadectwa nie wpłynie na spełnienie przez te budynki określonych wymogów w zakresie energooszczędności.

Charakterystyka energetyczna budynku stanowi element projektu technicznego budynku. W przypadku gdy dla budynku lub części budynku został sporządzony projekt techniczny, świadectwo może być opracowane w oparciu o charakterystykę energetyczną, o której mowa w przepisach rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, przy uwzględnieniu ewentualnych odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych w zakresie charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku.
Świadectwo sporządza się na podstawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest centralny rejestr charakterystyki energetycznej. Metodologię określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej.

Budynek na "własny użytek"

Przepisy ustawy o charakterystyce energetycznej budynków nie przewidują obowiązku sporządzania świadectw w przypadku oddawania budynku do użytkowania, gdy budynek zostanie wzniesiony przez samego właściciela "na własny użytek".

Przekazanie świadectwa przy sprzedaży budynku lub jego części ma na celu przede wszystkim poinformowanie o zastosowanych rozwiązaniach instalacyjno-konstrukcyjnych w budynku. Informacja ta, w przypadku gdy budynek jest wznoszony przez samego właściciela na własne potrzeby nie jest konieczna.

Materiały

wzór świadectwa charakterystyki energetycznej budynku:

https://www.gov.pl/attachment/2eb50413-8e1f-4465-81c6-24d3aa48f90c

wzór świadectwa charakterystyki energetycznej części budynku:

https://www.gov.pl/attachment/5a7933e1-a32f-428c-b185-27e5ac465b1e

Zasady kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynkach zostały określone w ustawie z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków.

Właściciel lub zarządca budynku jest zobowiązany poddać budynek w czasie jego użytkowania kontroli:

1. okresowej, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych:
• co najmniej raz na 5 lat - dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej od 20 kW do 100 kW,
• co najmniej raz na 2 lata - dla kotłów opalanych paliwem ciekłym lub stałym o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kW,
• co najmniej raz na 4 lata - dla kotłów opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kW.
2. okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kW.

Kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji obejmują ocenę sprawności tych systemów oraz ich dostosowania do potrzeb użytkowych budynku. Określenie częstotliwości przeprowadzania kontroli ma na celu wykazanie ewentualnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu instalacji lub urządzeń chłodniczych i grzewczych oraz zasygnalizowanie ewentualnych zagrożeń, które mogą być konsekwencją braku dostosowania się do zaleceń osoby przeprowadzającej kontrolę.

Częstotliwość kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji została uzależniona od nominalnej mocy urządzeń oraz rodzaju paliwa, zgodnie z wymogiem określonym w art. 14 i 15 dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Dodatkowo przepisy art. 24 ust. 3 ustawy, wprowadzają możliwość nieprzeprowadzania kontroli, w przypadku gdy od czasu poprzedniej kontroli nie dokonano zmian w systemie ogrzewania lub systemie klimatyzacji, mających wpływ na ich efektywność energetyczną.

Kontrola systemu ogrzewania obejmuje nie tylko kotły,  ale cały system ogrzewania, który swym zakresem obejmuje także urządzenia instalacyjne. Zapewnia to zwiększenie bezpieczeństwa użytkowania kontrolowanych systemów, a ponadto wyższą jakość przeprowadzanej kontroli, ponieważ osoba uprawniona będzie zobligowana do wzięcia pod uwagę sprawności funkcjonowania wszystkich części, na które składa się system ogrzewania (a nie tylko kotła).

Centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków

Przeczytaj więcej o centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków.

Uprawnienia do sporządzania świadectw i protokołów

Jeżeli chcesz wykonywać świadectwa charakterystyki energetycznej lub przeprowadzać kontrolę systemu ogrzewania i klimatyzacji w budynku, przejdź na stronę biznes.gov.pl i dowiedz się jak uzyskać uprawnienia:
https://www.biznes.gov.pl/pl/opisy-procedur/-/proc/642 - uprawnienia do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków
https://www.biznes.gov.pl/pl/opisy-procedur/-/proc/1581 - uprawnienia do kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynku

Projekt ustawy o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane

Potrzeba wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków wynika:

• z obowiązku wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, która została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r., zwanej dalej „dyrektywą 2010/31/UE” do krajowego porządku prawnego,
• z obowiązku dostosowania do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu,
• z konieczności poprawy skuteczności obecnego systemu oceny efektywności energetycznej budynków w Polsce.

Projekt wdraża przepisy dyrektywy 2010/31/UE  w zakresie:

• długoterminowej strategii renowacji budynków,
• udostępniania do celów statystycznych i badawczych, a także właścicielowi budynku, co najmniej zagregowanych, zanonimizowanych danych dotyczących świadectw charakterystyki energetycznej,
• wyposażenia budynków niemieszkalnych w systemy automatyki i sterowania,
• przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji.

W przedmiotowym projekcie ustawy wprowadza się zmiany korygujące istniejące mechanizmy (wprowadzone przez wdrożenie dyrektywy 2010/31/UE), w szczególności w obszarze:

• sporządzania i przekazywania świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji,
• weryfikacji pod kątem prawidłowości i rzetelności sporządzenia ww. świadectw i protokołów,
• efektywnego systemu informowania nabywców i najemców nieruchomości o  charakterystyce energetycznej budynków.

Informacje szczegółowe:

• Projektowana regulacja przez doprecyzowanie obecnych przepisów przyczyni się do zwiększenia ich skuteczności oraz wyeliminuje wątpliwości interpretacyjne dotyczące obowiązków związanych z przekazywaniem świadectw charakterystyki energetycznej, jak również związane z kontrolą systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji w  budynkach.
• Ponadto projektowane przepisy poprzez właściwe i adekwatne doprecyzowanie systemu sankcji, pozwolą ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa na poprawę efektywności działania systemu weryfikacji świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji, i co z  tym związane, poprawę jakości merytorycznej przedmiotowych dokumentów sporządzanych w Polsce.
• Oprócz tego projektowana regulacja zawiera przepisy, których celem jest uniemożliwienie funkcjonowania w obrocie, dokumentów niebędących świadectwami w rozumieniu przepisów ustawy o charakterystyce energetycznej budynków, tj. dokumentów sporządzonych bez wykorzystania centralnego rejestru charakterystyki energetycznej.
• Zaproponowane rozwiązania mają również na celu poprawienie działania systemu informowania potencjalnego nabywcy o charakterystyce energetycznej budynku lub części budynku, mającego być przedmiotem umowy. Planuje się umożliwienie funkcjonowania świadectw charakterystyki energetycznej budynków/części budynków oraz protokołów z kontroli systemów ogrzewania lub klimatyzacji również w postaci elektronicznej. Ponadto nowelizacja zakłada wprowadzenie powszechnego dostępu do części informacji gromadzonych w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków.
• Przyjęcie projektowanych regulacji mających na celu także rozszerzenie upoważnienia do wydania długoterminowej strategii renowacji powinno przyczynić się do mobilizacji finansowania i tworzenia klarownej wizji na rzecz poprawy efektywności energetycznej budynków w perspektywie do roku 2050.
• Projektowane rozwiązania obejmują zmiany w zakresie obowiązku kontroli systemów ogrzewania i klimatyzacji oraz połączonych systemów ogrzewania i wentylacji oraz klimatyzacji i wentylacji w budynkach.
• Ponadto projektowane zmiany obejmują kwestię obowiązku montażu w budynkach systemów automatyki i sterowania umożliwiających m.in. stałe monitorowanie, rejestrowanie, analizowanie i umożliwienie dostosowywania zużycia energii, analizę porównawczą efektywności energetycznej budynku, wykrywanie utraty efektywności systemów technicznych budynku oraz informowanie osoby odpowiedzialnej za obiekty lub zarządzanie infrastrukturą techniczną budynku  o możliwościach poprawy efektywności energetycznej.
• Wzmocnienie funkcjonowania systemu oceny efektywności energetycznej budynków poprzez zapewnienie informacji na temat standardu energetycznego budynków i ich części, powinno mieć pozytywny wpływ przede wszystkim na ograniczenie zużycia energii i nośników energii (w tym nośników energii, w wyniku spalania których następuje silne lokalne zanieczyszczenie powietrza) przez budynki, ale również na ograniczenie stosowania najmniej efektywnych źródeł ciepła stosowanych w  budynkach w Polsce.

Link do projektu na stronie RCL:  https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347353